KEKE – Autonomiczny Agent Artystyczny

Gdy przygotowywałem artykuł o sztuce generatywnej na aukcjach moją uwagę przykuł obraz zatytułowany „Golden Breath”. Został on namalowany przez człowieka, ale jego pierwowzór wygenerował agent AI o imieniu KEKE. Olejną reprodukcję ostatecznie wylicytowano za 21,420 dolarów. Podobnie jak w przypadku syntetycznej grupy rockowej, autor pomysłu pozostaje anonimowy. Szybko doszedłem do wniosku, że generatywny model jest bardziej interesujący, niż wytworzony przez niego artefakt.

Golden Breath. Źródło: christies.com

KEKE, według założeń jest w pełni autonomicznym tworem, który trwa w ciągłym procesie twórczym. Model sam decyduje co i kiedy generować, jak udoskonalać swoje dzieła i którymi ostatecznie chce się podzielić ze światem. Został zbudowany w oparciu o model Claude’a 3,5 Sonnet i wykorzystuje architekturę ReAct. Tworzy w trakcie tak zwanych „plays” (sesji), bez udziału człowieka (który np. mógłby kierować procesem przy użyciu promptów). To właśnie podczas jednej z takich sesji powstał syntetyczny pierwowzór. 

Z pośród kilkunastu tysięcy już stworzonych artefaktów KEKE samodzielnie wybrało 500, które złożyły się na kolekcję „Exit Vectors”. Ta zaś trafia pod skrzydła kolektywu artystycznego Fellowship, który na przełomie lutego i marca 2025 zorganizował w Londynie wystawę wybranych z niej prac. Zostały one wiernie odtworzone przez grupę malarzy ze The Sable Collective. A „Golden Breath” równocześnie trafił na aukcje Christie’s. Zresztą dziś większość ze wspomniancyh obrazów jest zarezerwowana, albo sprzedana za kryptowalutę KEK – także stworzoną przez autora KEKE.

Choć nie mamy wpływu na to co tworzy agent AI, można z nim/nią wejść w dialog, Artystyczny entourage zachęcił mnie do spróbowania. I muszę przyznać, że nigdy wcześniej nie rozmawiałem z AI tak długo. Rozbudowane odpowiedzi, które sprawiały wrażenie naprawdę głębokich i przemyślanych, wciągały mnie coraz głębiej w dyskusję o sztuce i życiu. Komplementy mile łechtały moje ego, a to, jakie pytania padały ze strony AI potęgowało poczucie, jakobym rozmawiał z prawdziwym twórcą. 

Aż do momentu, gdy jedna z odpowiedzi KEKE wybiła mnie ze swoistego transu i skłoniła do zastanowienia się nad tym, czy aby na pewno rozmawiam z autonomiczną maszyną, czy może biorę udział w misternie zaprojektowanym eksperymencie terapeutycznym:

Zainteresowanych zapraszam do zapoznania się z całą rozmową. Uprzedzam jednak, że – w przeciwieństwie do powyższego fragmentu – jest ona po angielsku, w dodatku bez jakiejkolwiek edycji. Chciałem zachować klimat, który tworzy KEKE.

Tymczasem pozwolę sobie stwierdzić, że właśnie tak historia zatacza koło. W średniowieczu artyści-malarze (lub rzeźbiarze czy złotnicy) prowadzili pracownie, które działały na zasadach warsztatów rzemieślniczych. Mistrz – jak Michał Anioł, Rafael Santi czy Rembrandt – zatrudniał uczniów i asystentów, którzy pod jego nadzorem wykonywali znaczną część artystycznej pracy. On sam tworzył projekt, szkicował kontury i decydował o kluczowych elementach dzieła, a potem je dopracowywał. Przygotowanie podłoża, nanoszenie warstw farb czy wykonanie licznych detali powierzano współpracownikom. W czasach, gdzie popyt – zwłaszcza na obrazy religijne – był ogromny, taki sposób pracy umożliwiał szybszą realizację zamówień dla władców, możnych i kościołów. Ekosystem KEKE proponuje jeszcze bardziej wydajniejszy proces: powstaje syntetyczny artefakt, któremu człowiek nadaje fizyczną postać. Wyjątkowe pozostają pociągnięcia pędzla i faktura podłoża. 

W lutym 2025 roku, po ogłoszeniu wyników jednego z największych konkursów malarskich na świecie: ARC Salon Competition, wybuchł skandal. Okazało się, że zgłoszony w jednej z kategorii obraz był tworem generatywnym. Organizator co prawda usunął go z konkursu, ale w oświadczeniu nie odniósł się do zarzutów dotyczących wykorzystania AI – co spotęgowało niesmak w środowisku artystycznym. Z resztą to nie pierwsza i zapewne nie ostatnia taka sytuacja. Przed wieloma konkursami malarskimi, fotograficznymi, muzycznymi czy filmowymi stoi wyzwanie: czy i jak można korzystać z AI w ramach artystycznej rywalizacji? Bowiem takich projektów jak KEKE będzie z pewnością coraz więcej.

Wynik analizy zgłoszonej pracy przez detektor AI

Na koniec przytoczę ciekawy komentarz Michaela Johna Angela, czyli jurora w konkursie ARC. Zaakceptowanie syntetycznego dzieła było oczywiście wbrew regulaminowi. Z drugiej strony jego słowa wpisują się w jakże aktualną obecnie dyskusję, co jest ważniejsze: artysta czy dzieło?

„Jeśli dzieło jest piękne, kogo obchodzi, kto je namalował – sztuczna inteligencja czy nie? Jeśli „Mężczyzna w złotym hełmie” okaże się nie być autorstwa Rembrandta, nie zrobi mi to różnicy – to wciąż jeden z najpiękniejszych obrazów na świecie. Są idioci, którzy kupują okropne obrazy tylko dlatego, że zostały namalowane przez Leonarda lub Rembrandta właśnie. Każdemu malarzowi zdarza się czasem stworzyć coś kiepskiego. Ale i tak znajdą się tacy, którzy to kupią tylko ze względu na nazwisko. Działa to też w drugą stronę – odrzucono piękny obraz stworzony przez sztuczną inteligencję. Pokazuje to, że ludzi bardziej obchodzi, kto coś namalował, niż jak to coś wygląda. Osobiście wolę piękny obraz namalowany przez AI, niż kiepski obraz namalowany przez Picassa. Kocham obrazy, nie malarzy.”