Kiedyś to było… Czy finanse potrzebują nowego Artificial Intelligence Act?

Pod koniec ubiegłego roku błyskawiczny rozwój generatywnej sztucznej inteligencji wstrząsnął branżą, która od dawna bazuje na narzędziach AI – bankowością. W poszukiwaniu większej efektywności kosztowej i wyższych wyników inwestycyjnych, instytucje finansowe od ponad dekady eksperymentują z algorytmami uczenia maszynowego. Systemy handlu algorytmicznego (trading automatyczny) i wysokiej częstotliwości (szybkie transakcje), wraz z innowacyjnymi robo-doradcami stały się nieodłącznym elementem finansowej rzeczywistości.

Ostatni boom na generatywną AI wywołał burzliwe dyskusje i umieścił sztuczną inteligencję na czołowej pozycji w strategiach zarządów całego sektora finansowego. Wprowadzenie AI do usług inwestycyjnych dla klientów indywidualnych może zmienić zasady gry. Wyobraź sobie aplikację, która automatycznie dostosowuje Twój portfel inwestycyjny, analizując dane rynkowe w czasie rzeczywistym, lub chatbot, który udziela spersonalizowanych porad inwestycyjnych na podstawie Twoich celów i historii transakcji. Dzięki temu zarządzanie inwestycjami stanie się szybsze, łatwiejsze i potencjalnie bardziej zyskowne. Brzmi obiecująco, ale wymaga dokładnej analizy ryzyk, jakie systemy AI mogą generować, zarówno dla indywidualnych klientów, jak i dla stabilności całego systemu finansowego.

Co na to nadzór?

Świadomy ryzyk związanych z inwestycjami detalicznymi, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) opublikował 30 maja 2024 roku kluczowe oświadczenie, stanowiące wytyczne dla firm inwestycyjnych zamierzających wdrożyć systemy oparte na AI w obsłudze klientów detalicznych. 

ESMA dostrzega szerokie możliwości zastosowania AI w sektorze usług finansowych, zaznaczając jednocześnie, że każda z tych aplikacji niesie ze sobą specyficzne ryzyka, które firmy muszą uwzględniać. W swoim oświadczeniu ESMA wskazuje na kilka głównych obszarów zastosowania AI:

1. Obsługa klienta i wsparcie: Chatboty i wirtualni asystenci zasilani AI mają potencjał zrewolucjonizowania interakcji z klientami, oferując szybki dostęp do szukanych informacji i efektywne zarządzanie zapytaniami. 
2. Doradztwo inwestycyjne i zarządzanie portfelem: Znane jako robo-doradcy, systemy te zyskały popularność w latach 2017-2018. ESMA podkreśla zdolność AI do przetwarzania ogromnych ilości danych i dostarczania spersonalizowanych rekomendacji, dopasowanych do indywidualnych potrzeb i preferencji klientów.
3. Back-Office: ESMA zauważa, że systemy AI mogą znacząco wspierać zespoły ds. zgodności, automatyzując analizę regulacji finansowych i przygotowywanie raportów zgodności. AI może również wspierać zarządzanie ryzykiem, efektywnie oceniając i monitorując ryzyka związane z aktywami i portfelami klientów. Ponadto, AI ma ogromny potencjał w wykrywaniu oszustw poprzez identyfikację nietypowych wzorców w transakcjach i komunikacjach, co może być trudniejsze dla ludzkiego personelu.

AI Act – pierwsze regulacje na świecie. Czy całkowite?

Akt o sztucznej inteligencji (AI Act) to ambitna i przełomowa inicjatywa Unii Europejskiej, mająca na celu uregulowanie dynamicznie rozwijającej się dziedziny sztucznej inteligencji. Wprowadzony w kwietniu 2021 roku przez Komisję Europejską, AI Act stanowi pierwsze w swoim rodzaju ramy prawne, które mają zapewnić, że AI będzie służyć ludziom, a nie im zagrażać. W centrum uwagi jest podział systemów AI na różne poziomy ryzyka, co oznacza, że bardziej ryzykowne technologie będą podlegały surowszym regulacjom, podczas gdy te o minimalnym ryzyku będą oceniane bardziej elastycznie. Zakazane zostaną systemy uznane za stwarzające niedopuszczalne zagrożenie, takie jak narzędzia manipulacji behawioralnej czy systemy identyfikacji biometrycznej w czasie rzeczywistym. 

Po kompaktowy i przystępny opis najważniejszych punktów AI ACT zapraszamy do lektury artykułu Pameli Krzypkowskiej z nr 1 papierowego wydania hAI Magazine.

W sektorze finansowym AI Act ma szczególne znaczenie, ponieważ technologie sztucznej inteligencji są szeroko stosowane do zarządzania ryzykiem, wykrywania oszustw oraz personalizacji usług finansowych. Przykładowo, systemy AI wykorzystywane do scoringu kredytowego będą musiały spełniać określone standardy przejrzystości i niedyskryminacji, aby zapewnić sprawiedliwość i ochronę konsumentów. Ponadto, AI Act wymaga, aby systemy AI stosowane w sektorze finansowym były regularnie monitorowane i oceniane pod kątem ryzyka, co może wpłynąć na sposób, w jaki instytucje finansowe wdrażają i zarządzają technologiami AI.

Robo-doradztwo, czyli automatyczne doradztwo finansowe, to kolejny przykład zastosowania AI w finansach, które będzie podlegało regulacjom AI Act. Robo-doradcy, wykorzystujący algorytmy do tworzenia spersonalizowanych planów inwestycyjnych, będą musieli zapewniać przejrzystość działania swoich algorytmów oraz dbać o to, aby nie wprowadzały one w błąd klientów. Regularne audyty i oceny ryzyka takich systemów mogą stać się standardem, aby zagwarantować, że działają one w najlepszym interesie użytkowników.

Rozwijający się blockchain i technologie rozproszonego rejestru (DLT) również mogą być objęte regulacjami AI Act, szczególnie jeśli wykorzystują AI do automatyzacji procesów finansowych, takich jak handel kryptowalutami czy zarządzanie aktywami cyfrowymi. AI Act może wymagać od firm wykorzystujących AI w połączeniu z blockchainem, aby zapewniały one bezpieczeństwo, przejrzystość i zgodność z przepisami, co może obejmować obowiązek raportowania i monitorowania transakcji oraz ochronę danych użytkowników.

„Too AI to fail”?

Komisja Europejska zainicjowała też konsultacje, które mają na celu zebranie opinii na temat roli sztucznej inteligencji (AI) w sektorze finansowym. Te „ukierunkowane konsultacje na temat AI w sektorze finansowym” są częścią szeroko zakrojonej strategii, mającej na celu upewnienie się, że rozwój AI jest zgodny z wartościami i regulacjami Unii Europejskiej. Wszystko to jest przygotowaniem do wprowadzenia w życie Aktu o Sztucznej Inteligencji (AI Act), który zacznie obowiązywać w lipcu 2024 roku.

AI, będąca już od dawna integralnym elementem usług finansowych, teraz znalazła się w centrum uwagi dzięki tym konsultacjom. Celem jest zidentyfikowanie najważniejszych zastosowań, korzyści, barier oraz ryzyk związanych z AI w tym sektorze. Komisja Europejska zachęca wszystkich zainteresowanych do podzielenia się swoimi doświadczeniami i perspektywami, aby pomóc w kształtowaniu przyszłości AI w finansach.

W kontekście obaw firm finansowych dotyczących potencjalnego nakładania się regulacji, Komisja dąży do stworzenia harmonijnej polityki, która będzie współgrała z istniejącymi przepisami, takimi jak MIFID/R i regulacje dotyczące nadużyć na rynku. Celem jest uniknięcie biurokratycznych zawirowań, które mogłyby zahamować innowacyjność.

Konsultacje są otwarte do 13 września 2024 roku, a udział można w nich wziąć za pośrednictwem internetowego kwestionariusza (European Commission). Po zakończeniu konsultacji komisja planuje opublikować raport podsumowujący zebrane wyniki, który będzie miał kluczowe znaczenie w kształtowaniu przyszłych regulacji UE dotyczących AI w sektorze finansowym.