Pierwszy krok w przyszłość

No i czy w ogóle trzeba? Przecież dziecko samo pyta Asystenta Google o pogodę i prosi ChatGPT o pomoc przy zadaniu domowym. Czyli potrafi korzystać z „inteligentnych” technologii. Ale czy rozumie na przykład to, że one też się mylą? Brak krytycznego podejścia sprawia, że każde słowo AI może uznać za prawdę. A to prosta droga do traktowania maszyny jak autorytetu czy wręcz przyjaciela. Dlatego kluczowe pytanie brzmi nie „czy” uczyć dziecko o AI, ale kiedy i jak robić to bezpiecznie.

Badania z ostatnich lat pokazują, że dzieci zaskakująco łatwo przyswajają podstawy działania sztucznej inteligencji. W 2023 roku zespół z The Education University of Hong Kong przeprowadził eksperyment z grupą pięciolatków. Przez sześć tygodni dzieci trenowały prosty program: uczyły go odróżniać ryby od śmieci, rysowały przedmioty do rozpoznania i porządkowały obrazki w odpowiednich kategoriach. Dzięki takim ćwiczeniom zobaczyły, że sztuczna inteligencja działa na podstawie przykładów i wzorców, ale potrafi się pomylić. Zwłaszcza, gdy czegoś nie zna.
Efekt? Pięciolatki nie tylko zrozumiały podstawowe mechanizmy działania algorytmów, lecz także odkryły, że AI tak jak i one, musi się uczyć. Ten eksperyment  jasno pokazuje różnicę między światem dorosłych a dzieci. My często podchodzimy do AI z nieufnością. Obawiamy się, co może nam zabrać. Dla dzieci to po prostu kolejna zabawa – coś, co można sprawdzić, przetestować i odkrywać bez lęku. Nie martwią się utratą pracy i nie mają jeszcze sztywnych schematów myślenia. Uczą się błyskawicznie, bo ich umysły dopiero się kształtują i są z natury ciekawe. Rozmowa z AI jest dla nich tak samo oczywista jak zabawa w odgrywanie ról z lalką czy pluszakiem. Nie wstydzą się pytać – nawet w sposób, który dorośli uznaliby za „głupi”. I to właśnie ta otwartość sprawia, że najmłodsi szybciej łapią podstawy działania sztucznej inteligencji niż niejeden dorosły.

Podobne efekty pokazują też inne badania. I to na znacznie większą skalę. W 2025 roku Nature opublikowało metaanalizę 51 eksperymentów z udziałem tysięcy uczniów. Okazało się, że dzieci w różnych krajach uczą się podstaw działania AI w podobny sposób. Najlepsze rezultaty dawały zajęcia prowadzone dłużej niż osiem tygodni. Wtedy uczestnicy mieli wystarczająco dużo czasu, by przejść od pierwszej fascynacji narzędziem do świadomego rozumienia jego zasad.

I właśnie tu pojawia się pytanie: jak przełożyć te obserwacje na naszą domową codzienność?

W wieku, w którym dzieci traktują rozmowę z maszyną tak samo naturalnie, jak zabawę z pluszakiem (4–6 lat) warto oswajać je z tym, że AI jest tylko narzędziem. Można tłumaczyć na przykład, że: „to taka mądra książka, która potrafi odpowiadać na pytania, ale musisz pamiętać, że nie zna wszystkich odpowiedzi i czasem wstydzi się do tego przyznać, więc… mówi nieprawdę”.

Między 7 a 10 rokiem życia dzieci zaczynają budować umiejętność krytycznego myślenia. Dziecko potrafi już porównywać informacje, dlatego warto wprowadzić prostą zasadę: sprawdzamy, czy odpowiedź AI brzmi logicznie i czy inne źródła mówią to samo. Można bawić się w „detektywów”, zadawać to samo pytanie na różne sposoby i porównywać wyniki.

W wieku 11–13 lat pojawia się więcej wyzwań. Nastolatki szukają niezależności, testują granice i chcą prywatności. To moment, w którym AI może kusić łatwymi rozwiązaniami. Dlatego ważne jest ustalenie zasad: AI może pomóc znaleźć informacje, ale nie zastąpi rozmowy o emocjach czy problemach z przyjaciółmi.

Po czternastym roku życia edukacja AI powinna łączyć się z przygotowaniem do dorosłości. To czas rozmów o tym, jak technologia zmienia rynek pracy, jakie kompetencje zyskują na znaczeniu i jak nie bez udziału krytycznego spojrzenia – AI może wspierać kreatywność. 

Dlatego rozmowa o AI to nie ciekawostka, ale część wychowania. Jeśli dzieci mają wejść w dorosłość przygotowane na świat, w którym technologia jest  wszędzie, muszą wiedzieć, jak z niej korzystać mądrze i krytycznie. To my – rodzice i opiekunowie – pokazujemy im, że sztuczna inteligencja nie zastępuje ich myślenia, ale je wspiera.