AI nie pyta o wiek. Pokolenia wobec cyfrowej rewolucji

AI staje się nowym językiem współczesności. Jedni uczą się go jak drugiego alfabetu, inni wciąż literują pierwsze słowa. Młodzi adaptują go błyskawicznie – 97% zetek zna sztuczną inteligencję, a ponad połowa już używa jej w pracy. Starsi podchodzą ostrożniej: 63% osób w wieku 45–60 lat w ogóle nie korzysta z AI, a wśród seniorów to aż trzy czwarte.

Młodzi widzą w AI zarówno potencjał (np. w edukacji i rozwoju), jak i pewne zagrożenia (choćby dla praw autorskich).  Obawy trzydziesto- i czterdziestolatków dotyczą automatyzacji miejsc pracy oraz kwestii etycznych czy bezpieczeństwa danych. Starsi co najwyżej szukają w AI sposobu na ułatwienie sobie codzienności – tylko 7% „boomersów” deklaruje wysoki poziom wiedzy o AI.

Mimo to, jak pokazuje raport agencji K+ Research i Politechniki Wrocławskiej, zainteresowanie nową technologią jest całkiem spore. Statystycznie (biorąc pod uwagę wszystkich, od dzieci po starców) 43% Polaków deklaruje chęć poszerzania wiedzy o AI. A więc – niemało. Problemem jest jednak punkt startu i zaplecze kompetencyjne. Dla wielu osób po 40. roku życia barierą jest brak wiedzy i instrukcji, jak używać nowych narzędzi. Z kolei najmłodsi wchodzą na rynek pracy już otoczeni AI – co nie znaczy wcale, że są do pracy z nią w pełni przygotowani.

Jak się uczymy AI

Pokolenie Z i millenialsi często uczą się nowych technologii samodzielnie – metodą prób i błędów, poprzez media społecznościowe, tutoriale online czy po prostu eksperymentując. Przykładowo, badanie Talent Days i Microsoft pokazało, że 97% młodych Polaków (18–35 lat) korzysta z narzędzi AI, z czego ponad 40% sięga po nie codziennie lub niemal codziennie, jednak tylko 12% czuje się w pełni przygotowanych do wykorzystywania AI w środowisku zawodowym. Młodzi adaptują się szybko, ale głównie intuicyjnie – brakuje im jeszcze usystematyzowanej wiedzy i formalnego szkolenia.

Osoby w wieku średnim i starsze uczą się inaczej. Andragodzy (specjaliści od edukacji dorosłych) podkreślają, że dorośli mają odmienne od młodzieży potrzeby i nawyki edukacyjne. Przede wszystkim, przedstawiciele tej grupy chcą wiedzieć po co się uczą – potrzebują wyraźnego uzasadnienia i praktycznego sensu nowych kompetencji. Zwykle sami decydują, czego i kiedy się uczyć, i skupiają się na umiejętnościach, które naprawdę im się przydadzą. Dorośli dysponują bogatym bagażem doświadczeń zawodowych i życiowych, które wykorzystują w procesie nauki jako punkt odniesienia. Uczą się przez rozwiązywanie konkretnych problemów i oczekują możliwości wpływu na przebieg szkolenia, czyli chcą współdecydować o tym, jak się uczą. Motywuje ich zarówno ciekawość i chęć samorozwoju, jak i czynniki zewnętrzne – np. wymagania rynku pracy.

Już badania Edwarda Thorndike z początku XX wieku dowodzą, że człowiek osiąga szczyt możliwości przyswajania wiedzy ok. 25. roku życia, a potem zdolności poznawcze obniżają się, ale bardzo powoli – o mniej niż 1% rocznie. Oznacza to, że nawet osoby 50- czy 60-letnie wciąż mogą efektywnie uczyć się nowych rzeczy, w tym AI. Jeśli tylko mają odpowiednie warunki, oczywiście.

Dorośli najlepiej przyswajają wiedzę we własnym rytmie, bez presji czasu. Dlatego preferują warsztaty, na których mogą zadawać pytania i odnieść materiał do własnego doświadczenia. Młodsi tymczasem chętniej eksplorują sami, korzystając np. z elastycznych form e-learningu. W praktyce oba podejścia mogą się uzupełniać. Dlatego najlepiej, gdy różne pokolenia uczą się razem (np. w miejscu pracy). Wtedy dochodzi do wymiany wiedzy: młodsi pomagają oswoić narzędzia, starsi dzielą się kontekstem i doświadczeniem.

Co nas powstrzymuje?

Zatem, skoro każdy może uczyć się AI, co stoi na przeszkodzie byśmy wszyscy byli sprawni w korzystaniu z tej technologii?

Bariery są różne i – co nietrudno zgadnąć – inne dla każdej grupy wiekowej.

Młodzi, choć biegle korzystają z technologii – paradoksalnie – też mierzą się z szybkim tempem zmian. Wspomniany raport Microsoft wskazuje, że dla osób 18–35 kluczowe trudności to brak czasu, wysokie koszty kursów oraz zawrotne tempo rozwoju technologii. Wielu z nich uczy się „na własną rękę”, podczas gdy oczekiwaliby większego wsparcia – czy to ze strony uczelni, czy pracodawców. Ponad 60% młodych Polaków liczy na to, że to pracodawca właśnie zapewni im dostęp do narzędzi AI i szkoleń z tego zakresu. Praktyka jest jednak inna, a brak zorganizowanego wsparcia może skutkować u młodych frustracją lub jedynie powierzchownym wykorzystywaniem AI.

W przypadku starszych dorosłych na pierwszy plan wysuwają się bariery natury psychologicznej i społecznej. Z badań Fundacji Digital Poland wynika, że aż 37% polskich seniorów postrzega korzystanie z nowych technologii i internetu jako zbyt skomplikowane. Ponad jedna trzecia starszych osób czuje się po prostu zagubiona wobec gąszczu aplikacji, ustawień i anglojęzycznych terminów. Tę niepewność potęguje czasem brak wiary we własne możliwości („to już nie dla mnie”) oraz brak cierpliwości otoczenia – młodszych, którzy dziwią się, że „dziadek nie umie obsłużyć smartfona”. Seniorzy częściej obawiają się też o bezpieczeństwo – zarówno swoich danych, jak i finansów – co czyni ich bardziej ostrożnymi w eksperymentowaniu z nowymi narzędziami. W efekcie wiele osób w wieku przed- i emerytalnym przyznaje, że brak im zaufania do cyfrowych rozwiązań oraz nie otrzymują wystarczającego wsparcia, by spokojnie je opanować.

Dla osób w wieku średnim dodatkową barierą bywa tempo życia i obowiązki. Czterdziesto- i pięćdziesięciolatkowie zwykle łączą życie zawodowe z rodzinnym, mają mniej wolnego czasu na dokształcanie. Jeśli firmy nie oferują im szkoleń z nowych technologii w godzinach pracy, trudno oczekiwać, by po pracy samodzielnie przebijali się np. przez kursy online. Brak czasu wskazywany jest zresztą jako przeszkoda w uczeniu zarówno przez młodych, jak i starszych dorosłych.

Warto podkreślić, że wielu seniorów dostrzega konkretne korzyści z technologii i jest na nie otwartych, o ile służą one realnym potrzebom. Przykładowo, badania pokazują, że osoby starsze pozytywnie patrzą na technologie medyczne oparte na AI (jak opaski monitorujące zdrowie, asystenci do przypominania o lekach czy nawet roboty chirurgiczne). Są jednak sceptyczne wobec niektórych „gadżetów” preferowanych przez młodych (np. zakupów w aplikacjach wspieranych AI).

Motywacje i potrzeby

Różnice międzypokoleniowe w podejściu do AI wynikają też z odmiennych motywacji i stylu życia. Młodzi dorośli, wkraczający na rynek pracy, postrzegają AI przede wszystkim jako szansę zawodową i intelektualną przygodę. Ponad połowa osób w wieku 18–35 widzi pozytywny wpływ AI na swoją karierę – liczą na to, że narzędzia oparte na sztucznej inteligencji ułatwią im rozwój i zwiększą konkurencyjność na rynku. 85% młodych wskazuje oszczędność czasu jako główną zaletę AI, a ponad połowa docenia automatyzację rutynowych obowiązków. Młodzi chcą mieć więcej przestrzeni na twórcze zadania, podczas gdy „nudną resztą” może zająć się inteligentny algorytm. Motywuje ich też element pewnej nowinki – AI jest gorącym tematem, więc nie chcą zostać w tyle ani przegapić trendu.

Osoby w średnim wieku i starsze podchodzą do sprawy z nieco innej perspektywy. Dla czterdziesto- i pięćdziesięciolatków motywacją do nauki AI bywa często troska o utrzymanie swojej pozycji na rynku pracy. W obliczu automatyzacji wielu zawodów, pracownicy z doświadczeniem dostrzegają, że muszą „aktualizować” swoje kompetencje, by pozostać atrakcyjnymi dla pracodawców. Część z nich obawia się scenariusza, w którym młodsi koledzy prześcigną ich dzięki lepszej znajomości narzędzi cyfrowych.

Jest też grupa doświadczonych specjalistów, która chce wykorzystać AI, by ułatwić sobie pracę i przedłużyć aktywność zawodową. Nie myślą więc o AI jako zagrożeniu, widzą w niej szansę na odciążenie zmęczonych oczu (np. automatyczne generowanie raportów) czy wsparcie w podejmowaniu decyzji (analityka danych).

W przypadku obecnych sześćdziesięciolatków i starszych, często już nieaktywnych zawodowo lub będących u schyłku kariery, motywacje mogą dotyczyć życia osobistego i niezależności. Wielu z nich widzi konkretne korzyści: dzięki aplikacjom i AI mogą np. komunikować się z rodziną na odległość, monitorować stan zdrowia, tłumaczyć języki w podróży czy uczyć się nowych rzeczy bez wychodzenia z domu. Starsze pokolenie jest zmotywowane, by nauczyć się tyle, ile im potrzeba do wygodnego życia – ale chce to robić w poczuciu bezpieczeństwa i sensu.

Ja i AI

Wszystkie powyżej przytoczone dane i wyniki badań pokazują, że kluczem do zaadaptowania do codziennego życia AI dla wszystkich pokoleń jest inkluzywna edukacja. W tym duchu powstała platforma CampusAI, pomyślana jako nowoczesna odpowiedź na międzypokoleniowe wyzwania w nauce AI.

CampusAI wyróżnia się unikalnym modelem edukacyjnym, który czyni naukę sztucznej inteligencji atrakcyjną i przystępną dla każdej grupy wiekowej. Nie jest to zbiór kursów na różne tematy, lecz kompleksowa platforma, która zapewnia dostęp do wiedzy, narzędzi i wspierającej społeczności dla wszystkich – niezależnie od poziomu zaawansowania użytkownika. W efekcie realnie łączy pokolenia we wspólnej edukacji AI, niwelując bariery technologiczne.

Oferta CampusAI to nie tylko nauka obsługi narzędzi, ale przede wszystkim zrozumienie kultury technologicznej i rozwijanie kompetencji przyszłości. Twórcy kładą nacisk na partnerstwo człowieka i sztucznej inteligencji – traktując technologię nie jako cel sam w sobie, lecz środek wzmacniający ludzki potencjał. Program nie jest zwykłym kursem oprogramowania, jest fundamentalną ścieżką rozwoju, która ma uczynić z uczestnika świadomego partnera dla AI. Uczestnicy zdobywają praktyczne umiejętności (np. prompt engineering, praca z modelami generatywnymi), ale też uczą się krytycznie oceniać działania algorytmów – weryfikować informacje, rozpoznawać błędy i halucynacje AI, identyfikować stronniczość danych – oraz stosować AI etycznie i bezpiecznie, w zgodzie z obowiązującymi normami prawnymi. Takie holistyczne podejście sprawia, że CampusAI jest kompleksową odpowiedzią na potrzeby efektywnej edukacji sztucznej inteligencji, niezależnie od wieku.

Wspólna przyszłość z AI

Mimo wszystkich różnic w podejściu do sztucznej inteligencji, jeden fakt jest bezsprzeczny: AI będzie kształtować naszą wspólną przyszłość, a kompetencje z nią związane już stają się równie podstawowe jak obsługa komputera czy smartfona. Dlatego instytucje edukacyjne, pracodawcy oraz organizacje społeczne zaczynają traktować rozwój umiejętności cyfrowych jako priorytet dla wszystkich grup wiekowych.

Inwestowanie w umiejętności związane z AI to inwestowanie w kapitał ludzki, który napędzi gospodarkę przyszłości. Analiza badań pokazuje co prawda niewielką wiedzę społeczeństwa o AI, ale z drugiej strony – każde pokolenie dostrzega potencjał tej technologii i deklaruje otwartość na zdobywanie wiedzy na jej temat. To budujące, że mimo lęków czy niepewności, zarówno 20-latkowie, jak i 60-latkowie chcą się uczyć. Wymaga to jednak stworzenia przyjaznych warunków.

To, że już nie wystarczy raz zdobyć dyplom, a świat będzie wymagał ciągłej aktualizacji kompetencji, nie jest niczym nowym. Dzieje się tak od lat. Pojawienie się AI sprawiło jednak, że tempo tych aktualizacji jeszcze wzrosło.

Sztuczna inteligencja nie pyta o metrykę – wpływa na wszystkich. Dlatego zamiast tworzyć podziały na „cyfrowych tubylców” i „analogowych imigrantów”, warto budować mosty: programy mentoringu międzypokoleniowego, dostępne kursy na różnych poziomach zaawansowania, materiały edukacyjne tłumaczące AI prostym językiem. Doświadczenie uczy, że technologia jest najbardziej wartościowa wtedy, gdy służy ludziom, a ludzie ją rozumieją. Przyszłość, w której AI odgrywa kluczową rolę, będzie wspólna dla młodych i starszych. Ci pierwsi wniosą energię, świeże spojrzenie i odwagę eksperymentowania, drudzy mądrość, rozwagę i umiejętność stawiania właściwych pytań. Łącząc te siły z pomocą odpowiedniej edukacji, możemy sprawić, że rewolucja AI stanie się szansą dla wszystkich – bez względu na datę urodzenia.

Źródła danych

K+ Research dla PWr – Raport „Między ciekawością a niepewnością. Pokolenia Polaków wobec AI”

Talent Days & Microsoft – Raport „Generacja AI: młodzi Polacy na cyfrowym rynku pracy”

Komisja Europejska

Fundacja Digital Poland – Raport „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”