Lex AI #1: jak to robi Unia Afrykańska?

Podczas 45. zwyczajnej sesji Rady Wykonawczej Unii Afrykańskiej w dniach 18-19 lipca 2024 roku w Akrze (Ghana), przyjęto Kontynentalną Strategię AI – dokument, który może zmienić oblicze rozwoju sztucznej inteligencji w regionie zamieszkanym przez 1,4 miliarda ludzi.

W przeciwieństwie do szczegółowych europejskich regulacji, podejście UA charakteryzuje się elastycznością i jest zorientowane na rozwój. Zamiast skupiać się na ograniczeniach, strategia koncentruje się na wykorzystaniu korzyści płynących z AI. Na budowaniu potencjału, minimalizacji ryzyka, wspieraniu współpracy i stymulowaniu inwestycji. To podejście nie jest zresztą przypadkowe –  w sztucznej inteligencji przedstawiciele kontynentu afrykańskiego widzą szansę na przyspieszenie transformacji społeczno-gospodarczej.

Strategia powstała pod przewodnictwem dr Amani Abou-Zeid, komisarki UA ds. infrastruktury i energii, przy wsparciu dyrektora ds. infrastruktury i energii dr Kamugisha Kazaura oraz Waleed Hamdi, szefa Wydziału Społeczeństwa Informacyjnego. Za koordynację technicznego zespołu UA odpowiadała Souhila Amazouz, starsza specjalistka ds. polityki cyfrowej. Istotnego wsparcia technicznego udzieliło UNESCO, a wkład merytoryczny wnieśli również eksperci z państw członkowskich UA, Regionalnych Wspólnot Gospodarczych i wyspecjalizowanych instytucji UA.

Jasna wizja, szczegółowy plan

Pierwsza faza wdrożenia – przewidziana na lata 2025-2026, skupi się na budowie fundamentów: tworzeniu ram zarządzania, opracowywaniu krajowych strategii AI, mobilizacji zasobów i budowaniu potencjału. Druga faza, która ma ruszyć w 2028 roku, będzie koncentrować się na wdrażaniu kluczowych projektów (w oparciu o przegląd postępów, który zaplanowano na 2027 rok). UA chce stworzyć specjalny program do monitorowania i ewaluacji kluczowych projektów oraz opracować afrykański indeks gotowości na AI. Powstanie także platforma internetowa, która śledzić będzie postępy w rozpowszechnianiu korzyści z AI, łagodzić ryzyka z nią związane oraz pomagać budować kompetencje potrzebne do obsługi sztucznej inteligencji. 

UA szczególną uwagę zwraca na szereg wyzwań związanych z rozwojem AI:

• Stronniczość algorytmów, która może wynikać ze sposobu zbierania i trenowania danych
• Ryzyko dyskryminacji grup wrażliwych, w tym kobiet, migrantów, dzieci i osób z niepełnosprawnościami
• Wpływ automatyzacji na rynek pracy i potencjalne wypieranie miejsc pracy
• Zagrożenia dla wiedzy lokalnej i dziedzictwa kulturowego
• Kwestie odpowiedzialności prawnej za działania AI
• Rosnące zagrożenia związane z AI generatywną, w tym dezinformacja, naruszenia prywatności danych i problemy z prawami autorskimi

źródło: African Union, Continental Artificial Intelligence Strategy: Harnessing AI for Africa’s Development and Prosperity, lipiec 2024.

Czy strategie zastopią regulacje?

Choć na poziomie całej Unii Afrykańskiej nie ma jeszcze wiążących regulacji dotyczących AI, poszczególne państwa członkowskie już teraz aktywnie kształtują krajobraz AI na kontynencie: Mauritius jako pierwszy opublikował swoją strategię AI w 2018 roku. Skupił się na wykorzystaniu AI w sektorach takich jak produkcja, ochrona zdrowia, fintech i rolnictwo. Z kolei Benin przyjął w 2023 roku Strategię AI i Big Data, która koncentruje się na budowie krajowej infrastruktury danych, promowaniu rozwiązań AI i rozwoju kapitału ludzkiego. Rwanda postawiła sobie ambitny cel i chce stać się afrykańskim laboratorium AI. Kraj szczególną wagę przykłada do budowy umiejętności, tworzenia otwartego i bezpiecznego ekosystemu danych oraz transformacji sektora publicznego. Maroko utworzyło Międzynarodowe Centrum Sztucznej Inteligencji przy Uniwersytecie Politechnicznym Mohammeda VI, które w listopadzie 2023 roku zostało wyznaczone jako ośrodek UNESCO.

Wielość definicji, jeden termin

UA przyjęła szeroką definicję AI, tj. że to „systemy komputerowe, które mogą symulować procesy naturalnej inteligencji wykazywanej przez ludzi” – czyli zdolność maszyn do uczenia się i adaptacji, wyczuwania oraz interakcji, przewidywania i rekomendowania, rozumowania oraz planowania, optymalizacji procedur oraz działania autonomicznego. Strategia obowiązuje we wszystkich 55 państwach członkowskich UA. 

Po pierwsze: bezpieczeństwo

Co jest najważniejsze przy tworzeniu i wdrażaniu sztucznej inteligencji? Bez wątpienia bezpieczeństwo. Osoby, które tworzą sztuczną inteligencję muszą działać w zgodzie z etyką i , dbać o bezpieczeństwo na każdym etapie rozwoju AI, a także jasno informować, jak działa ich system. Przedsiębiorstwa, które używają AI w swoich produktach powinny sprawdzać jej wpływ na użytkowników, stale kontrolować czy wszystko działa prawidłowo i zgłaszać wszelkie problemy. Każdy użytkownik musi wiedzieć, kiedy rozmawia ze sztuczną inteligencją zamiast z człowiekiem, a także mieć łatwy dostęp do zasad korzystania z systemu.

Priorytety sektorowe

Strategia identyfikuje konkretne sektory, w których AI może przynieść największe korzyści dla kontynentu:

1. Rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe – wykorzystanie AI do optymalizacji produkcji rolnej, przewidywania pogody i zarządzania zasobami
2. Ochrona zdrowia – wsparcie diagnostyki, planowania leczenia i zarządzania placówkami medycznymi
3. Edukacja – personalizacja nauczania i zwiększanie dostępu do wysokiej jakości edukacji
4. Finanse – rozwój innowacyjnych usług finansowych i zwiększanie inkluzji finansowej
5. Administracja publiczna – usprawnienie świadczenia usług publicznych i zwiększenie ich dostępności
6. Adaptacja do zmian klimatu – wykorzystanie AI do prognozowania i łagodzenia skutków zmian klimatycznych

Tekst na podstawie: https://au.int/sites/default/files/documents/44004-doc-EN-_Continental_AI_Strategy_July_2024.pdf